پایان وضعیت پسامدرن

مفهوم پسامدرنیته، از مشهورترین و چالش برانگیزترین مفاهیم علوم انسانی در دهه‌های اخیر است. تعاریف متعددی که از این مفهوم ارائه شده و سطح اثرگذاری گسترده‌ی آن بر نظام‌های دانش و فرهنگ عامه، نشانگر اهمیت زیاد آن در تفسیر و تحلیل وضعیت جوامع انسانی است.

ژان فرانسوا لیوتار، فیلسوف و روشنفکر فرانسوی، اندیشمندی است که ابداعات او تاثیر شگرفی بر شکل‌گیری اندیشه و ادبیات پسامدرن در قرن بیستم داشت. از مهترین اقدامات لیوتار تلاش او برای تبیین «وضعیت» پسامدرن-Condition postmodern – است.

وضعیت پسامدرن، وضعیتی است که در آن برتری و سرآمدی کلان روایت مدرنیته در معرض پرسش و نقد جدی قرار گرفته است. و این نقادی از سوی خرده روایت‌هایی صورت می‌پذیرد که نظریه‌های کلان مدرنیته از تکنولوژی تا انسان‌محوری، سیاست مدرن، نظام‌های دانش، روابط قدرت و ساختار بازنمایی و روایت‌سازی رسانه‌ها را به پرسش می‌گیرند. از این رو «وضعیت» پسامدرن نه یک دوران مشخص تاریخی با ویژگی‌های ایجابی که بنابه گفته لیوتار اتاق انتظاری برای چیز دیگری است که از پی بحران کلان روایت مدرنیته خواهد آمد‌.

مارکس معتقد بود در پایان عمر سرمایه‌داری، بشریت دو راه بیشتر نخواهد داشت: «سوسیالیسم یا بربریت». اگرچه ایده‌ی سوسیالیسم در گذر زمان در امواج سرمایه‌داری متاخر فرسوده شد؛ اما بربریت روز به روز عیان‌تر و مظاهر توحش و بدویت‌ش آشکارتر شد.

آنچه امروز در جهان در حال وقوع است، دمیده شدن صور اسرافیل پایان وضعیت پسامدرن و صدای پرطنین گام‌های چیزی است که در راه است. نبرد بزرگی که در پایان «وضعیت پسامدرن» شکل گرفته، نبرد دو کلان روایت است. کلان روایت بربریت و کلان روایت انسان.

ائتلاف آمریکا و اسرائیل، نماینده‌ی قرن‌ها استعمار و بهره‌کشی انسان غربی و مظهر تمام‌نمای خوی حیوانی و خونریز تمدن مسیحی-یهودی مدرن است. ضمیر ناخودآگاه بربریت تمدن غرب مانند یک لغزش زبانی، با کشتارهای شگفت‌آورش در غزه، هرآنچه در پس ذهن داشته را قی کرده است. و ایران در برابر این توحش مدرن، در مقام یک ایدئولوژی جهانی و یک فراروایت تمدنی، روایت قرن‌ها آزادی خواهی، استقلال طلبی و عدالت جویی ملت‌های جنوب جهان، روایت انسان است.

ما در آستانه‌ی پایان وضعیت پسامدرن ایستاده‌ایم. نبرد همه‌ی خرده‌روایت‌ها، نهضت‌های آزادی‌بخش و مبارزات انسان‌دوستانه و عدالت‌خواهانه در دهه‌های اخیر به فرجام پایانی نزدیک شده است؛ بشریت دو انتخاب بیشتر در پیش‌ روی خود ندارد: ایران یا بربریت.